Cykl życia i rozwoju organizacji

Rozwój firmy to zmiany, których celem jest skutecznie dostosowanie się do ciągle zmieniającego się otoczenia. Oznacza on modyfikacje we wszystkich obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa w tym w jego strukturze, panującym klimacie organizacyjnym oraz preferowanych stylach kierowania i zachowań organizacyjnych. Rozwój, będąc przede wszystkich zjawiskiem jakościowym, polega również na wprowadzaniu innowacji produktowych, procesowych, strukturalnych oraz innowacji w dziedzinie organizacji i zarządzania. Ponad połowa nowo powstałych przedsiębiorstw bankrutuje w ciągu czterech lat. Dalsze 30% upada w ciągu dziesięciu lat. Reszta wprawdzie utrzymuje się przy życiu, ale często nie osiąga pełnego wykorzystania swojego potencjału.

Wszystkie statystyki dotyczące bankructw wykazują, że główną przyczyną upadłości jest brak środków pieniężnych. Ponadto do założenia nowego przedsiębiorstwa wystarczy pomysł, wiara w siebie i pewna niezbędna początkowa kwota środków pieniężnych. Nic więcej. A dalej, no właśnie, dalej trzeba robić rzeczy zgodnie ze swoją koncepcją firmy lepiej niż inni, inaczej niż inni, taniej niż inni lub dla innych, dystansując konkurentów oraz nawiązując współpracę. Właściwe zarządzanie ma więc tutaj niebagatelny udział. Przyczyną trudności firm na poszczególnych etapach ich rozwoju jest, z jednej strony, brak koncepcji strategicznej, a z drugiej brak świadomości funkcjonowania firmy w cyklu zwanym cyklem życia organizacji.

Tło koncepcji

Koncepcja cyklu życia organizacji zasadza się na bardzo uniwersalnym modelu życia: narodziny – młodość- dojrzałość – schyłek:

• Narodziny (Przedsiębiorczość, Kreatywność)
  W nowo lub niedawno powstałej organizacji kładzie się nacisk na wytworzenie wyrobów i usług oraz wejście na rynek i utrzymanie się na nim. Kierownictwo jest przedsiębiorcze, a cała uwaga koncentruje się na produkcji i marketingu. Sama organizacja jest niesformalizowana i niebiurokratyczna. Niewielki zespół i bardzo zaangażowani pracownicy nie liczą godzin pracy, pracę traktują z pełnym oddaniem i poświęceniem, ciesząc się wspólnie każdym sukcesem.
• Młodość (Zespołowość)
  Wraz z rozwojem organizacji, przyjmowaniem nowych pracowników narastają problemy organizacyjne. Kierownictwo zorientowane na współpracę z rynkiem i na produkcję nie interesuje się lub nie potrafi zorganizować pracy w sposób odpowiadający wielkości i skali działania firmy. Nadal organizację cechuje duch współpracy i współodpowiedzialności. Dominuje działalność innowacyjna i duże zaangażowanie w działanie organizacji.
  Na tym etapie rozwoju pojawia się konieczność precyzyjnego określenia kierunków rozwoju firmy i celów do realizacji. Zaczyna kształtować się struktura organizacji wraz z wpisaną w nią hierarchią i relacją przełożony – podwładny. Pojawiają się konflikty pomiędzy pracownikami „starymi” organizacji a nową kadrą. W prowadza się systemy rachunkowe. Komunikacja nadal nieformalna zaczyna się formalizować, oprócz oznak specjalizacji i swoistego „uspokojenia” organizacji pojawiają się pierwsze oznaki zbiurokratyzowania. Wprowadzenie nowych metod zarządzania ewoluuje nieuchronnie w kierunku ograniczania uprawnień pracowników niższych szczebli i wzmacniania pozycji naczelnego kierownictwa.
• Dojrzałość (Formalizacja)
  Charakteryzuje się utrwalaniem formalizacji zasad i reguł. Struktura organizacji stabilizuje się i formalizuje a wysiłki kierownictwa koncentrują się na poprawie produktywności i wydajności oraz ciągłym doskonaleniu sprawności organizacyjnej.
  W organizacji coraz większy nacisk kładzie się na przestrzeganie procedur przy jednoczesnej niechęci do zmiany istniejącego status quo. Organizacja traci kontakt z rynkiem, jednak jej stabilna pozycja, posiadane nadwyżki finansowe i rozmiar zdają się potwierdzać prawidłowość prowadzonej polityki zarządczej.
• Schyłek (Biurokracja)
  Nadmierna biurokracja, atrofia decyzji zarządczych, brak elastyczności oraz utrata orientacji marketingowej powodują, inercję organizacyjną oraz wywołują stopniowe chylenie się ku upadkowi. Ludzie nie pracują ciężko ale też nie zarabiają dobrze. Nikt nie rozlicza z wyników. Postępuje zupełny brak zrozumienia własnych rynków i klientów – przecież kiedyś było tak dobrze. Mocno kręci się machina biurokratyczna a wyników pracy brak. Konsumowanie kapitału zapasowego i stopniowe wyprzedawanie majątku rzeczowego utrzymują organizację na powierzchni. Postępuje stopniowy upadek.

Cykl życia organizacji, można porównać do zjawiska zwanego apoptozą. Jest to zaprogramowana (genetycznie) śmierć każdej żywej komórki. To zjawisko ma fundamentalną funkcję dla całego organizmu. Powoduje jego ciągłą "naprawę". Daje też istotną możliwość ekspansji genu, czyli po prostu ewolucji. Dostosowania się do zmieniających warunków.

Etap schyłkowy w mądrych dobrze zarządzanych organizacjach przekształca się w okres radykalnej odnowy firmy. Badacze organizacji różnią się nieznacznie w opisie powyższych faz rozwojowych organizacji. Jednak pomijając kwestie terminologiczne znajomość cyklu i rozumienie faktu, że jest to zjawisko całkowicie naturalne wprowadza niezwykle istotny spokój tak potrzebny w momencie rzeczowej analizy...co i jak poprawić w "nowym rozdaniu".